Corruptie in de sportindustrie

Op 10 juni 2016 is het Europees kampioenschap voetbal (EK) in Frankrijk van start gegaan en later deze zomer zullen alle ogen van de wereld gericht zijn op de Olympische Spelen in Brazilië. Grote sporttoernooien zoals de Olympische Spelen en het wereldkampioenschap voetbal (WK) zijn lucratief en trekken veel publiek. De Wereldvoetbalbond, FIFA, verdiende meer dan 2 miljard Amerikaanse dollar aan het vorige WK en een rapport voor de Olympische Spelen in Londen in 2012 meldt dat er 3,6 miljard tv-kijkers worden verwacht.

Het mag dus geen verrassing zijn dat bedrijven deze evenementen aangrijpen om hun profiel te verbeteren door sponsoring, advertenties en het fêteren van klanten op kaartjes voor de meeste gewilde wedstrijden. Dat brengt ook het risico met zich mee dat bedrijven representatiekosten gebruiken om potentiële klanten, prominenten politici en andere personen om te kopen.

Hoewel bedrijven in veel landen representatiekosten mogen maken om meer informatie over hun diensten te geven of een goede klantenrelatie op te bouwen, is het over het algemeen illegaal om representatiekosten in te zetten voor omkoping. Er zijn bedrijven die ervan beschuldigd zijn dat ze te ruim zijn omgesprongen met hun arrangementen bij sportevenementen.

Een bekend voorbeeld is het Australische BHP Billiton, 's werelds grootste mijnbouwfirma. Het bedrijf moest 25 Amerikaanse dollar betalen om de zaak met de Amerikaanse toezichthouders te schikken, nadat het regeringsambtenaren tijdens de Olympische Spelen in 2008 had gefêteerd. Deze boete en de reputatieschade die het Australische bedrijf opliep, laten zien hoe belangrijk het voor bedrijven is om aan de goede kant van de scheidslijn tussen representatie en omkoping te blijven.

Omkoping bij het biedingsproces

Vanwege de populariteit van het WK en de Olympische Spelen is het verleidelijk om te proberen het biedingsproces om gastland te worden te beïnvloeden, vooral voor rijke 'outsiders', zoals landen in het Midden-Oosten en Afrika.

Amerikaanse onderzoekers hebben de Zuid-Amerikaanse voetbalbond ervan beschuldigd voor 10 miljoen Amerikaanse dollars Fifa-officials te hebben omgekocht om stemmen te krijgen om het WK in 2010 te hosten. De Zuid-Afrikaanse voetbalbond houdt vol dat het om een eerlijke donatie ging.

Het Amerikaanse ministerie van Justitie heeft aanklachten ingediend tegen de leiders van de Salt Lake City bid voor de Olympische Winterspelen van 2002, vanwege beschuldigingen van omkoping van leden van het Internationaal Olympische Comité (IOC). Het Salt Lake City bid team werd vrijgesproken maar een aantal leden van het IOC werd geroyeerd en er werden nieuwe regels ingevoerd.

Bezorgdheid om klachten van werknemersrechten bij bouw stadions

Omkoping is niet de enige financiële criminaliteit waar sport de afgelopen jaren mee te maken heeft gehad. Momenteel proberen voetbalautoriteiten beschuldigingen te weerleggen van het schenden van mensenrechten in de aanloop naar het WK in Qatar in 2022.

Onlangs bracht Amnesty International nog een rapport naar buiten waarin stond dat bij de bouw van de stadions in Qatar mensenrechten worden geschonden. Er zou onder andere sprake zijn van mensenhandel.

https://www.amnesty.org/en/documents/mde22/3548/2016/en/

De mensenrechtenorganisatie interviewde 132 werknemers die het Khalifa International Stadium in Doha renoveren en rapporteerde gevallen waarin gecontracteerde bedrijven paspoorten innemen, salarissen te laat uitbetalen en werknemers intimideren. De Maleisische bouwgigant Eversendai werd met name genoemd maar ontkent alle beschuldigingen.

Een aantal grote multinationals dat het WK sponsort, wil liever niet dat hun logo's groot op stadions staan die niet op een eerlijke manier gebouwd zijn. Coca Cola en Visa hebben vorig jaar in officiële verklaringen hun zorgen hierover geuit. Dit is niet het soort pr waar ze op hoopten bij hun investering in het WK.

Panama Papers en witwaspraktijken

Sport is evenmin buiten schot gebleven bij de gelekte Panama Papers, een bron met meer dan 11,5 miljoen documenten van het in Panama gevestigde advocatenkantoor Mossack Fonseca.

Het lek laat zien op wat voor manieren sommige ondernemingen offshorebedrijven opzetten om het eigenaarschap van andere bedrijven of bezittingen te verbergen, oftewel beneficial ownership. Deze constructie is op zich niet illegaal, maar kan worden gebruikt om onrechtmatig verkregen geld of bezittingen te verbergen, om belasting te ontduiken en zakelijke transacties en omkopingen geheim te houden.

Uit de documenten blijkt dat officials van het Olympisch Comité van Costa Rica Mossack Fonseca hadden gevraagd om beschikking te krijgen over voormalige bezittingen van het hoofd van een drugskartel in Mexico.

In de documenten doken namen op van sportmanagers en topsporters met offshore bankrekeningen en investeringen, waaronder die van Lionel Messie. Zijn familie ontkent dat de voetballer, misschien wel de beste van de wereld, een offshorebedrijf zou hebben gebruikt om belasting te ontduiken en geld wit te wassen.

Hoewel individuele landen vooruitgang boeken in het tegengaan van verborgen beneficial ownership, geeft de omvang van het lek aan, hoe belangrijk het is dat landen samenwerken om een wereldwijd kader te scheppen rond transparantie van eigendom. Er zijn al positieve ontwikkelingen: de G20 heeft de regels voor beneficial ownership in 2014 aangescherpt en ook de Wereldbank heeft dat het afgelopen jaar gedaan.

Het is bijna onmogelijk om het beneficial ownership van bedrijven te achterhalen, dus compliance professionals moeten potentiële opdrachtgevers en derden vragen om deze informatie bekend te maken als voorwaarde om klant te worden. Zij kunnen dan nagaan of de opgegeven namen op sanctielijsten staan, negatief in het nieuws zijn gekomen of bij rechtszaken betrokken zijn geweest. Daarnaast kunnen ze de zakelijke en politieke belangen van de beneficial owners controleren.

Bedrijven die bij sport betrokken zijn – of het nu is door sponsoring, het fêteren van zakenrelaties, of betrokkenheid bij een bid team – moeten dus erg hun best doen om ook maar de schijn van financiële criminaliteit of andere vormen van corruptie te vermijden.

Nu deze zomer het EK in Frankrijk en de Olympische Spelen in Rio plaatsvinden, zal sport de komende maanden de krantenkoppen domineren. Fifa, het IOC en hun sponsors zullen zich op compliance en transparantie moeten richten om ervoor te zorgen dat ze niet om verkeerde redenen in het nieuws komen.