Corruptie als Olympische sport

Afgelopen weekend zijn de Olympische Spelen van 2016 van start gegaan in Brazilië. De komende weken zullen de media over de hele wereld bol staan van berichten over de Spelen, tot de sluitingsceremonie op 21 augustus. Grote merken hopen natuurlijk van dit sportspektakel te profiteren door tegen betaling hun logo's op stadions, sporttenues en op onze tv-schermen te laten zien. De Spelen van 2012 trokken immers naar schatting 3,6 miljard tv-kijkers. Bedrijven die hun naam aan sportevenementen verbinden moeten zich echter ook bewust zijn van de risico's, zoals corruptieschandalen die zich regelmatig rond Olympische Spelen voordoen.

Sponsoring

Een aantal van de bekendste merken ter wereld is officiële sponsor van de Olympische Spelen van 2016, waaronder Coca Cola, Visa en Samsung. Bedrijven zien de Spelen als een kans om hun naamsbekendheid te vergroten en meer producten te verkopen. Maar negatieve berichten over omkoping en corruptie op de Spelen kunnen deze inspanningen ondermijnen. Merken moeten eigenlijk vooraf de risico's inventariseren en ook duidelijk voor ogen hebben waarom ze de Spelen willen sponsoren. KPN sponsorde de bouw van de ijsbaan in Sotsji voor de winterspelen van 2014. Dat was een logisch partnerschap omdat schaatsen een echt Nederlandse sport is. Als KPN lastige vragen over deze samenwerking had gekregen, was het om die reden makkelijker geweest om hun beslissing te verdedigen.

Omkoping op Olympische schaal

De grote bedragen die er in het organiseren van de Olympische spelen omgaan, zetten al snel aan tot omkoping. Dit komt niet alleen voor bij het bidproces en het toekennen van bouwcontracten van stadions. Er zijn ook bedrijven die potentiële klanten omkopen met toegangsbewijzen voor de Spelen.

Er is verschillende keren sprake geweest van omkoping tijdens het bidproces dat bepaalt welk land de Olympische Spelen mag houden. Een aantal leden van het Internationaal Olympisch Comité moest aftreden, omdat ze ervan verdacht werden steekpenningen te hebben aangenomen voor het toewijzen van de winterspelen van 2002 aan Salt Lake City. Autoriteiten in Frankrijk en Singapore onderzoeken momenteel verdachte overschrijvingen van minstens 2 miljoen dollar naar een geheime bankrekening, die Tokyo aan de Spelen in 2020 zouden hebben geholpen. Tokyo's Olympisch Comité ontkent niet, maar zegt dat de betalingen legaal waren. De Japanse minister-president heeft volledige medewerking aan de Franse onderzoekers toegezegd.

De Spelen van 2016 worden geplaagd door beschuldigingen van omkoping bij de aanbesteding van stadions en infrastructuur in Rio. Reuters meldt dat Braziliaanse autoriteiten mogelijke corruptie rond de organisatie van de Spelen onderzoeken, ook bij de locaties en diensten die met overheidsgeld zijn gefinancierd. Uit documenten van directeuren van het grootste bouwbedrijf van Latijns-Amerika, Odebrecht SA, blijkt dat er aanwijzingen zijn dat er 270.000 dollar aan steekpenningen is betaald aan twee grote projecten met als doel de Spelen voor Rio in de wacht te slepen. Het gaat vaak om zulke lucratieve contracten – het comité van Rio had een budget van 1,9 miljard euro voor tijdelijke bouwwerken – dat bedrijven in de verleiding komen de grenzen van de wet op te zoeken om een opdracht binnen te slepen.

Er kan ook sprake zijn van omkoping tijdens de Olympische Spelen, als bedrijven hun toegang tot het evenement gebruiken om potentiële klanten en prominente politici te beïnvloeden. BHP Billiton, 's werelds grootste mijnbouwfirma, moest 25 miljoen dollar betalen om de zaak met de Amerikaanse toezichthouders te schikken, nadat het bedrijf regeringsambtenaren had gefêteerd tijdens de Olympische Spelen in 2008. Hoewel het in veel landen wettelijk is toegestaan mensen te fêteren om meer informatie over diensten te geven of een goede klantenrelatie op te bouwen, is het over het algemeen illegaal om representatiekosten in te zetten voor omkoping. Op de Spelen in Rio moeten bedrijven dus opletten dat ze binnen de grenzen blijven van wat acceptabel is op het gebied van gastvrijheid.

Beschuldigingen van dwangarbeid en mensenhandel

Voor een internationaal sportevenement als de Olympische Spelen moet er in relatief korte tijd veel gebouwd worden. Dit leidt tot een verhoogd risico op illegale praktijken als mensenhandel en dwangarbeid bij de bouw van de stadions. Volgens de Internationale Arbeidsorganisatie wordt er wereldwijd 150 miljard winst per jaar gemaakt door gedwongen economische exploitatie. Bijna een kwart daarvan komt voor rekening van de bouw en industrie. Afgelopen maand meldden inwoners van Rio dat appartementengebouwen, die door het bouwbedrijf Cyrela voor de huisvesting van journalisten werden gebouwd, tot stand zijn gekomen 'onder arbeidsomstandigheden die te vergelijken zijn met slavernij'. Bedrijven doen er dus goed aan om het nieuws te volgen over bedrijven die aan de Olympische Spelen meewerken en hun supplychains te controleren.

Vragen omtrent Russisch dopinggebruik

Ook corruptie binnen Olympische teams kan de reputatie van sponsors beschadigen. Vorige week werd bekendgemaakt dat 118 van de 389 leden van het Russische team niet aan de Spelen in Rio mogen deelnemen, omdat ze verdacht worden van door de staat georganiseerd dopinggebruik. Deze beslissing en de achterdocht ten opzichte van de Russische atleten die medailles in de wacht weten te slepen, kunnen het imago van Gazprom schaden. Het bedrijf is de hoofdsponsor van het Russische team en heeft een deel van de voorbereidingen bekostigd. Toen deze samenwerking in 2014 werd aangekondigd, zei de Russische chef de mission dat dit partnerschap Rusland de kans gaf om de beste coaches en experts in te huren om het Russische team te begeleiden. Hoewel er geen aanwijzingen zijn dat Gazprom op de hoogte was van het vermeende dopingprogramma, is dit niet het soort publiciteit dat je als bedrijf van de Olympische Spelen verwacht.

Corruptie in Brazilië in de schijnwerpers

De Olympische Spelen in Rio vinden plaats in een periode dat corruptie hoog op de agenda staat in Brazilië. President Dilma Rousseff is op non-actief gesteld omdat ze met overheidsgelden geknoeid zou hebben, wat ze overigens ontkent. Er is ook sprake van een mogelijke samenspanning tussen de oliefirma Petrobas en een aantal overheidsfunctionarissen om bouwcontracten in de wacht te slepen.

De internationale aandacht die de Olympische Spelen met zich meebrengen hoeft echter geen ramp voor de reputatie van Brazilië te betekenen in de strijd tegen omkoping en corruptie. Volgens een rapport van hoogleraar Andy Spalding en het anti-corruptieteam van de University of Richmond Law School 'vormen deze schandalen juist het bewijs dat de pas in werking getreden anticorruptie wetgeving effect heeft'. Een nieuwe Braziliaanse wet, de Clean Company Act uit 2014, is bedoeld om omkoping bij het toekennen van contracten tegen te gaan. Het manipuleren van bids en fraude is nu verboden bij overheidsopdrachten, net als het omkopen van Braziliaanse overheidsfunctionarissen. De Olympische Spelen bieden het land de kans om te laten zien dat het de aanpak van omkoping en corruptie serieus neemt.

Tijdens de Olympische Spelen zullen de logo's en advertenties van grote internationale bedrijven overal te zien zijn. Deze bedrijven hopen natuurlijk dat dit een positief effect zal hebben op hun inkomsten en reputatie. Maar zoals uit de corruptieverhalen rond de Olympische Spelen blijkt, doen bedrijven er verstandig aan om streng due diligence onderzoek te doen voordat ze toekomstige sportevenementen gaan sponsoren.