De 'Anti-corruptie Spelen'

De Olympische Spelen van 2016 in Rio zijn op 21 augustus met een spectaculaire ceremonie afgesloten en op 7 september gaan de Paralympics van start. De historische prestaties van Usain Bolt en Michael Phelps waren de afgelopen maand groot nieuws. Maar deze Spelen stonden naast de sportprestaties in het teken van allerlei beschuldigingen van omkoping en corruptie.

De gebeurtenissen in Rio hebben ertoe geleid dat de rol van het Internationaal Olympisch Comité (IOC), de in Zwitserland gevestigde organisatie die het evenement organiseert, nog beter onder de loep zal worden genomen. Pat Hickey, een vooraanstaand lid van het IOC, werd in Brazilië gearresteerd op verdenking van illegale kaartverkoop. Braziliaanse autoriteiten beschuldigen hem ervan betrokken te zijn bij de doorverkoop van kaarten tegen hogere prijzen.

Het IOC heeft volledige medewerking toegezegd aan het politieonderzoek en benadrukt dat Hickey onschuldig is tot het tegendeel is bewezen.

Maar zijn arrestatie draagt bij aan de roep om veranderingen in de manier waarop de Spelen worden georganiseerd. Bij het IOC gaan enorme bedragen om: uitzendrechten, sponsorcontracten, licenties en kaartverkoop. In de media wordt de organisatie nu gebrek aan transparantie en verantwoording verweten.

In een blogpost na Hickeys arrestatie schreef Rio Olympics Neighbourhood Watch, een project van een niet-gouvernementele organisatie in Rio: 'Wat weten we over de interne gang van zaken en de financiën van het IOC? Wie vormen het selecte groepje beslissers dat tijdens de Spelen een onkostenvergoeding van 900 dollar per dag krijgt en keuzes maakt die de aanblik van steden over de hele wereld blijvend beïnvloeden?'

FIFA, het bestuursorgaan van het internationale voetbal, heeft de afgelopen jaren vergelijkbare kritiek gekregen, met de arrestatie van veertien officials in mei 2105 als dieptepunt. Hickeys arrestatie zal bijdragen aan de druk op deze organisaties om te veranderen. Bedrijven die zich, ofwel door sponsoring ofwel door inschrijving voor contracten, willen verbinden aan de Spelen of het WK moeten de berichten in de media over het IOC en de FIFA goed in de gaten houden. Ze kunnen ook overwegen om hun invloed aan te wenden om bij deze organisaties aan te dringen op hervorming van de bestuursstructuren.

Beschuldigingen van dopinggebruik en omkoping

De Spelen van Rio werden ook geplaagd door beschuldigingen over dopinggebruik en omkoping. Nog voordat de Spelen begonnen werden 118 Russische atleten uitgesloten van deelname, op verdenking van deelname aan een door de staat gesteund dopingprogramma. Een gewichtheffer uit Kirgistan moest zijn bronzen medaille inleveren, een aantal andere atleten werd naar huis gestuurd vanwege vermeend dopinggebruik. Meerdere sporters beschuldigden tegenstanders van dopinggebruik – een zwemmer zei dat zijn rivaal 'paars piste'.

Bij eerdere Spelen waren er beschuldigingen van omkoping bij de aanbesteding van de bouw van de Olympische stadiums en infrastructuur, de toewijzing van de Spelen en het fêteren van potentiële klanten en vooraanstaande politieke personen. Maar in Rio beschuldigden boksers uit Ierland en Amerika juryleden er zelfs van steekpenningen te hebben aangenomen. Een aantal juryleden is uiteindelijk naar huis gestuurd.

Je kunt deze zaken als beschadigend voor het Olympische merk beschouwen, maar je kunt het terugsturen van juryleden en atleten ook als teken zien van het effect van de anticorruptiemaatregelen. Andy Spalding, hoogleraar aan de University of Richmond School of Law schreef in een post voor het FCPA Blog: 'De Spelen van 2016 in Rio zullen – nee, moeten – de geschiedenis ingaan als de anticorruptie Spelen. We hebben nog nooit zo veel gepraat over bedrog, het bestraffen van bedrog en het ontwerpen van een effectief beleid tegen bedrog als nu.'

Schijnwerpers op corruptie in Brazilië

Voordat de Spelen begonnen was corruptie al een belangrijk punt van discussie in Brazilië. President Dilma Rousseff werd op non-actief gesteld omdat ze met overheidscijfers geknoeid zou hebben, wat ze overigens ontkent. Deze week is er een stemming die kan leiden tot haar afzetting. Verder wordt oliefirma Petrobas ervan verdacht overheidsfunctionarissen te hebben omgekocht om bouwcontracten in de wacht te slepen.

Doordat de aandacht van de hele wereld door de Spelen op deze zaken in Brazilië was gericht, krijg je misschien de indruk dat het land een slechte staat van dienst heeft als het om corruptie gaat. Maar volgens een rapport van het anti-corruptieteam van de University of Richmond Law School 'vormen deze schandalen juist het bewijs dat de pas in werking getreden anticorruptie wetgeving effect heeft'. Een nieuwe Braziliaanse wet, de Clean Company Act uit 2014, is bedoeld om omkoping bij het toekennen van contracten tegen te gaan. Het manipuleren van bids en fraude is nu verboden bij overheidsopdrachten, net als het omkopen van Braziliaanse overheidsfunctionarissen.

Professor Spalding zegt dat deze spraakmakende corruptiezaken in de hoogste regionen van de zakenwereld en politiek in Brazilië, laten zien dat het land nu effectieve middelen heeft om omkoping en corruptie tegen te gaan. Dat er sprake is van overtredingen van de anticorruptie wetgeving kan er juist op wijzen dat de wetten werken en het vertrouwen geven dat het land de handhaving ervan serieus neemt. Hoewel er nog jaren over de heroïsche sportprestaties van Bolt en Phelps zal worden gesproken, zullen de spelen van 2016 in Rio misschien wel als de 'anticorruptie Spelen' herinnerd worden.

Hoe checkt u of medewerkers of leveranciers van uw organisatie zich niet schuldig maken aan omkoping of corruptie? Een mogelijkheid is om een tool te gebruiken voor regelmatige screening zoals Nexis Diligence.