Twee redenen om nepnieuws in de gaten te houden

Nepnieuws heeft een oorlog ontketend. Wat we tegenwoordig 'nepnieuws' noemen, werd eind 19e eeuw 'gele journalistiek' of 'yellow journalism' genoemd. Eerlijk is eerlijk, de Spaans-Amerikaanse oorlog kan misschien niet geheel aan sensatiebeluste media worden toegeschreven, maar na de ontploffing van het Amerikaanse marineschip USS Maine bij Havana, voor de Cubaanse kust, gebruikte de 'gele pers' – onder aanvoering van de kranten New York Journal van William RandolphHeart en New York World van Joseph Pulitzer – de slogan “Remember the Maine” om de publieke opinie richting een oorlog te sturen. Tegenwoordig verspreidt nepnieuws zich nog veel sneller door de kracht van social media en doordat berichten met één muisklik gedeeld kunnen worden. Dat betekent dat u voor de uitdagende taak staat om feiten van fictie te scheiden in het onderzoek naar bedrijfs- en ander nieuws, waar uw collega's zich op baseren bij het nemen van belangrijke beslissingen.

Reden 1: Nepnieuws strekt zich uit tot uiteenlopende onderwerpen

U komt niet alleen in politieke berichtgeving nepnieuws tegen. Eerder dit jaar bracht de New York Times een artikel waarin werd uiteengezet dat de sportverslaggeving bol staat van het nepnieuws, of het nu gaat om de interpretatie van beslissingen van de scheidsrechter – afhankelijk van welk team je steunt – of op geruchten gebaseerde berichtgeving over spelerstransfers.  Het artikel ging in op nepberichten van een Ierse journalist die een enorme Arsenal-fan was. Gefrustreerd door zijn eigen (vergeefse) pogingen om onbevestigde – maar wel gepubliceerde – geruchten over mogelijke transfers te verifiëren, besloot hij te laten zien hoe snel nepnieuws zich kan verspreiden en geaccepteerd wordt als feit. Net voor het begin van het transferseizoen verzon hij een aanstormend voetbaltalent.  Hij plaatste enkele berichten op messageboards en het duurde niet lang voordat ze werden overgenomen door gerespecteerde grote media. De niet-bestaande speler belandde zelfs in de top-50 van talentvolle jonge spelers in Europa, op een 30e plaats.

De populariteit van bepaalde sporten betekent dat op sommige momenten (bijvoorbeeld tijdens het transferseizoen) enorm veel fans allerlei nieuwssites, blogs en social media op de voet volgen om op de hoogte te blijven van het laatste nieuws. En tenzij ze de bronnen van hun 'nieuws' checken wordt een gerucht zo de wereld in geholpen en geaccepteerd als feit.

Reden 2: Door social media gaat de verspreiding van nepnieuws sneller

Als we kijken hoe snel 'nieuws' zich verspreidt in het digitale tijdperk, is het niet moeilijk voor te stellen hoe geruchten en onjuiste informatie binnen enkele uren of dagen van ongeloofwaardig in geloofwaardig veranderen. Recentelijk berichtte de Washington Post over een fraudeaanklacht ingediend door de SEC tegen een Schotse beurshandelaar nadat valse tweets van de handelaar – die hij plaatste om de beurskoers te manipuleren voor zijn eigen gewin – resulteerden in een koersdaling van meer dan USD 1,6 miljoen.

Leidt nepnieuws tot zorgvuldigere berichtgeving en kritischere lezers?
Ironisch genoeg is een van de belangrijkste verantwoordelijken voor de gele journalistiek eind 19e eeuw ook de naamgever van een prestigieuze Amerikaanse journalistieke prijs – de Pulitzerprijs.  Bij de journalistiek die Pulitzer bedreef, waren de feiten ondergeschikt aan de verkoopcijfers. Zijn krant stelde belangrijke misstanden als corruptie aan de kaak, maar publiceerde ook misleidende berichten om de publieke aandacht af te leiden en – uiteraard – meer kranten te verkopen.  Financiële motieven blijven de belangrijkste drijfveer voor het plaatsen van nepnieuws, maar mediakanalen, social media platforms en het publiek komen in actie.

Onlangs gaf Facebook toe dat een pro-Kremlin mediabedrijf USD 100.000 had besteed aan advertenties om politieke verdeeldheid te zaaien en de kiezers richting een bepaalde kandidaat te sturen. En dat is nog maar één voorbeeld van de kritiek op social media en zoekmachines die weinig doen om de verspreiding van nepnieuws tegen te gaan.

De discussie heeft uiteindelijk geleid tot enkele aanpassingen in de algoritmes om de verspreiding te vertragen.  Verder werkten Facebook en Google in de aanloop naar de verkiezingen dit jaar samen met Franse mediakanalen om verspreiding van onjuiste informatie aan te pakken, en Facebook lanceerde ook een initiatief tegen nepnieuws in Duitsland nadat functionarissen hun zorg uitspraken dat misleidende of onjuiste verhalen en haatzaaiende uitlatingen de parlementsverkiezingen zouden kunnen beïnvloeden.  Als mensen zich meer bewust zijn van nepnieuws, betekent dat ook dat minder mensen zomaar aannemen dat informatie juist is. Websites als Factcheck.org en Snopes.com maken het gemakkelijk voor mensen om twijfelachtige verhalen te verifiëren. In hun reacties wijzen mensen er steeds vaker op dat het om nepnieuws gaat, waarbij ze ook de bron vermelden waar ze de feiten hebben geverifieerd.

Ruim een eeuw geleden werd de trend van gele journalistiek uiteindelijk ingehaald door de roep om journalistieke integriteit en werd het vertrouwen van het publiek in de media hersteld. We zien nu een vergelijkbare ontwikkeling, het wantrouwen van het publiek lijkt een hoogtepunt te bereiken. Maar zolang het voorschotelen van nepnieuws nog voordelen oplevert, zullen onderzoekers kritisch en alert moeten blijven bij het selecteren en verifiëren van de informatiebronnen.

3 manieren om deze informatie nu te verwerken

1. Download ons e-book, “Nepnieuws tegengaan” voor meer tips.
2. Ervaar de voordelen van beheerde nieuwsbronnen met een gratis proefabonnement op Nexis®.
3. Deel dit blog op LinkedIn met uw collega's en relaties om de discussie te blijven voeden.
4. Lees meer over nepnieuws op onze themapagina